Vroeger werd er bij ons thuis – op zondagmiddag als ik het me goed herinner – geluisterd naar de radiocolumn van Mr. G.B.J. Hiltermann. Met een deftige stem viel hij onze huiskamer binnen met een hele lange zin, waarna “goedemiddag, dames en heren” volgde. Wat G.B.J. Hiltermann allemaal vertelde over de toestand in de wereld, kan ik me niet meer herinneren. Maar wel kan ik nog het gevoel oproepen dat je door zijn verhaal weer wist waar je aan toe was. Zijn analyse schiep duidelijkheid te midden van het tumultueuze wereldgebeuren. Na een kwartiertje Hiltermann was de wereld weer een beetje overzichtelijker.
Naar dat gevoel van overzichtelijkheid kan ik op dit moment alleen maar verlangen. Het is geen “komkommerzomer”. Vakantie nemen van de wereldgebeuren is letterlijk onmogelijk geworden, waar de MH017 vol met toeristen op weg naar hun vakantiebestemming uit de lucht werd geschoten. Intussen gaat de strijd in Oost-Oekraïne op de grond verder. Israël en de Palestijnen blijven vasthouden aan hun gewapende strijd. Wanneer wordt de opmars van ISIS gestuit? De berichten en beelden uit dit nieuwe kalifaat laten zien hoe weinig een mensenleven van waarde kan zijn. Intussen wordt er in Syrië doorgevochten en heeft Boko Haram ook alweer van zich laten spreken. Dan is er ook nog de niet-menselijke dreiging van het Ebolavirus.
Het is allemaal wel heel veel. Eerlijk gezegd heb ik ook geen idee waar het naartoe moet. Kan de Oekraïne wel één land blijven, of zal het verscheurd blijven tussen (het) Oost(en) en (het) West(en)? Het ziet er niet naar uit dat er een oplossing komt voor het Israëlisch/Palestijns conflict. Het kalifaat zal voorlopig wel een blijvende machtsfactor zijn. En tegen het Ebolavirus is voorlopig nog maar weinig kruid gewassen. Welke onmogelijke keuzes moeten er worden gemaakt? Waar is Mr. G.B.J. Hiltermann?
Verschillende commentatoren wijzen erop dat het honderd jaar geleden op de wereld niet rustiger was. Alleen wisten we er toen niet zoveel van. Deze relativerende woorden zullen waar zijn. En toch blijft er onrust aan mij knagen.
Tijdens de vakantie las ik het boekje Onredelijkheid van Bas Heijne. Hij is columnist in de NRC en ik kan mij niet altijd in zijn mening vinden. Maar nu was er wel herkenning. Hij stelt vast dat veel van de grote verwachtingen uit zijn jeugd in de jaren ’60 – eenwording en universalisme, een verenigd Europa, een eerlijkere en rechtvaardigere wereld, nooit meer oorlog – zijn verdwenen. Mensen trekken zich terug op hun kleine eilandje en dat is te begrijpen. Zijn probleem nu: hoe verhoud ik mij tot die grote wereld om mij heen? Aan het slot van zijn verhaal schrijft hij: “Het gaat erom een kleine, houdbare wereld te maken in het besef dat de grote wereld zich niet laat negeren. Dat is een opdracht met de kracht van een ideaal.”
Ik kan wel wat met deze woorden van Bas Heijne. Het is aan ons allemaal om die opdracht vorm te geven. Waar er gewerkt wordt in de waterbouw laat “de grote wereld” zich in ieder geval niet negeren. Oekraïners van beide kampen moeten het aan boord met elkaar zien te vinden. Er wordt gebaggerd in landen waar er gevallen van Ebola zijn geconstateerd. Rusland en het Midden-Oosten zijn al jaren werkterrein. Ook hier gaat het erom bij te dragen aan een “houdbare wereld” op economisch en sociaal gebied. Dat werk moet gewoon doorgaan.
In deze dagen spelen ook de woorden door mijn hoofd van de grote Zwitserse theoloog, die ik altijd graag lees: Karl Barth. “Es wird regiert,” zegt hij door de telefoon aan zijn vriend Eduard Thurneysen op de avond voordat hij sterft. In 1968 stond Europa geheel in teken van de Koude Oorlog en was de atoomdreiging heel reëel. Ja, natuurlijk wordt er geregeerd, kun je sceptisch reageren, kijk maar wie nu de macht hebben. Maar Barth doelde op een andere kracht: de kracht van een steentje dat van een berg rolt en een groot beeld onderuit haalt, van een jongen met een slinger tegenover een zwaar bewapende reus, van de woorden vol vrede van een man uit Nazareth. Het is soms moeilijk die hoop niet te verliezen.
Ik kon het niet nalaten om Mr. G.J.B. Hiltermann nog even op Wikipedia op te zoeken. Hij begon met zijn radiocolumn in 1956 en hield de laatste op 22 november 1999. Hij besloot zijn laatste commentaar met: “De tijd van eeuwige vrede is nog niet aangebroken, en dat zijn mijn laatste woorden over de toestand in de wereld.”
One Response to De toestand in de wereld